Czekając na ustawę o zawodzie farmaceuty

Aktualności, Piątek, 5 października 2018

Eugeniusz Jarosik

 

Czekając na ustawę o zawodzie farmaceuty

 

Ten artykuł pochodzi z czasopisma "Farmacja Wielkopolska", nr 3, lipiec/sierpień 2018

 

80 lat temu Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwalił ustawę o wykonywaniu zawodu aptekarskiego. Nad projektem nowej ustawy ciągle trwają prace w Ministerstwie Zdrowia

Uregulowanie statusu zawodowego farmaceuty nie było priorytetem ustawodawcy w dwudziestoleciu międzywojennym. Dopiero 25 marca 1938 r. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwalił ustawę o wykonywaniu zawodu aptekarskiego (opublikowana została w „Dzienniku Ustaw” nr 23 z 1938 r.). Ustawa, pod którą podpisy złożyli: Prezydent RP Ignacy Mościcki, Prezes Rady Ministrów Sławoj Składkowski i Minister Opieki Społecznej Marian Zyndram-Kościałkowski, liczyła zaledwie 23 artykuły. Precyzowały one między innymi, na czym polega wykonywanie zawodu aptekarskiego, kto może wykonywać tę profesję, kiedy traci prawo do wykonywania zawodu, a także jak wygląda nabywanie i utrata uprawnień do zarządzania apteką.

USTAWA Z 1938 ROKU PRECYZOWAŁA, KTO MOŻE WYKONYWAĆ ZAWÓD FARMACEUTY

Zgodnie z art. 1 tej ustawy, przez wykonywanie zawodu aptekarskiego należało rozumieć pracę w aptece polegającą na: wytwarzaniu, przyrządzaniu, utrzymywaniu i przechowywaniu w aptece oraz wydawaniu z niej środków, używanych w lecznictwie ludzi i zwierząt, w szczególności zaś przyrządzaniu i wydawaniu leków według recept osób, uprawnionych do ich zapisywania; zarządzaniu apteką, a także sprawdzaniu tożsamości i jakości środków leczniczych. Ponadto wykonywanie zawodu aptekarskiego obejmowało: „wytwarzanie, przyrządzanie, utrzymywanie i przechowywanie w aptece oraz wydawanie z niej środków dietetycznych, higieniczno-kosmetycznych, wszelkich przedmiotów, przeznaczonych do leczenia i pielęgnowania chorych oraz trutek do tępienia szkodników i pasożytów”. Ustawa regulowała sytuację osób, które na przykład uzyskały dyplom magistra farmacji lub prowizora farmacji wydany lub uznany przez jeden z uniwersytetów cesarstwa rosyjskiego przed 27 listopada 1917 r., dyplom magistra farmacji wydany bądź uznany przez jeden z uniwersytetów monarchii austro-węgierskiej przed 1 listopada 1918 r. czy też upoważnienie do wykonywania zawodu aptekarskiego (aprobata), wydane przez właściwe władze na obszarze Rzeszy Niemieckiej przed 27 grudnia 1918 r.

Zgodnie z art. 10 osoby pragnące wykonywać zawód aptekarski „powinny zarejestrować się u wojewódzkiej władzy administracji ogólnej”. Nadzór nad wykonywaniem zawodu aptekarskiego sprawował Minister Opieki Społecznej, który po zasięgnięciu opinii izb aptekarskich miał wydać w drodze rozporządzenia między innymi przepisy o sposobie wykonywania zawodu aptekarskiego, o sposobie zarządzania apteką oraz o trybie postępowania w przedmiocie zawieszania lub pozbawiania prawa zarządu i prawa wykonywania zawodu aptekarskiego. Tak więc w ustawie z 1938 r. pojawiły się już przepisy dotyczące izb aptekarskich, ale miały one wejść w życie z chwilą ukonstytuowania się tych izb na mocy odrębnej ustawy.

Uchwalono ją 15 czerwca 1939 r. Ustawa o izbach aptekarskich regulowała zasady przynależności do samorządu zawodowego, jego strukturę i zadania, a także kwestie związane z sądownictwem dyscyplinarnym i polubownym. Zgodnie z tą ustawą do zadań samorządu aptekarskiego, stanowiącego reprezentację społecznych, gospodarczych i zawodowych interesów tej korporacji, należało między innymi prowadzenie ewidencji aptek i osób wykonujących zawód aptekarza, krzewienie oraz strzeżenie zasad etyki i deontologii, a także sądownictwo dyscyplinarne i polubowne. Ponadto samorząd miał sprawować pieczę nad „utrzymaniem zawodu aptekarskiego na odpowiednim poziomie naukowym” oraz pieczę nad „stanem materialnym członków izby”. Ze względu na wybuch wojny ustawa nie weszła w życie. Po zakończeniu działań wojennych na jej podstawie zaczęły powstawać izby okręgowe, a w czerwcu 1945 r. utworzono Naczelną Izbę Aptekarską, której pierwszym prezesem został prof. Bronisław Koskowski. Ustawa przetrwała do 1951 r. 8 stycznia tego roku uchwalono ustawę o zniesieniu izb aptekarskich, która uchylała zarówno ustawę o izbach aptekarskich z 1939 r., jak i dekret o organizacji samorządu zawodowego lekarskiego, lekarsko-dentystycznego i aptekarskiego z 8 listopada 1946 r.

PROF. BRONISŁAW KOSKOWSKI

O odrodzeniu samorządu zawodowego aptekarzy zaczęto mówić już w 1981 r., ale wprowadzenie stanu wojennego nie pozwoliło na przyjęcie odpowiednich ustaw i reaktywowanie struktur samorządowych. Sytuacja zmieniła się dopiero po uchwaleniu ustawy z 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej. Na podstawie nowych przepisów zaczęto wydawać koncesje na prowadzenie indywidualnych aptek. W 1989 r. przygotowane zostały dwa projekty ustaw dotyczących działalności samorządowej. Jeden opracowała komisja powołana przez Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego, a drugi przedstawili członkowie Stowarzyszenia Aptekarzy i Producentów Środków Farmaceutycznych w Poznaniu. Ich projekt, nawiązujący do ustawy o izbach aptekarskich z 1939 r., przewidywał obowiązkową przynależność do samorządu farmaceutów zatrudnionych w aptekach.

W sierpniu 1989 r. do Sejmu trafił projekt ustawy o izbach farmaceutycznych, który złożyli posłowie Stronnictwa Demokratycznego. 19 stycznia 1990 r. odbyło się pierwsze czytanie projektu tej ustawy. W trakcie prac legislacyjnych zmieniono jej koncepcję, uwzględniając stanowisko Zespołu Farmaceutycznego Sekcji Krajowej Służby Zdrowia przy Niezależnym Samorządnym Związku Zawodowym „Solidarność”, który opowiedział się za ustawą o izbach aptekarskich, zgodnie z koncepcją poznańskiego Stowarzyszenia Aptekarzy i Producentów Środków Farmaceutycznych. Projekt został poparty przez Obywatelski Klub Parlamentarny. Posłanka Maria Teresa Sielicka-Gracka zakończyła prace sejmowej Komisji Zdrowia słowami: „Projekt ustawy jest zgodny z duchem przemian ustrojowych w Polsce”. 19 kwietnia 1991 r. Sejm RP uchwalił ustawę o izbach aptekarskich. Była ona wielokrotnie zmieniana, między innymi w celu dostosowania krajowych przepisów dotyczących zawodu farmaceuty do przepisów Unii Europejskiej.

Od wielu lat w środowisku aptekarskim podkreśla potrzebę pilnego uchwalenia ustawy o zawodzie farmaceuty. Był to również jeden z ważnych postulatów samorządu aptekarskiego, który regularnie pojawiał się w oficjalnych pismach do Ministra Zdrowia i wystąpieniach prezesa Naczelnej Rady Aptekarskiej w latach 2008-2016 Grzegorza Kucharewicza. W 2015 r. w Naczelnej Izbie Aptekarskiej powstał projekt ustawy o zawodzie farmaceuty i izbach aptekarskich. Pracami nad tym projektem kierował ówczesny wiceprezes Naczelnej Rady Aptekarskiej dr n. farm. Marek Jędrzejczak. Projekt ten udało się przygotować dzięki współpracy z okręgowymi izbami aptekarskimi, które zgłosiły wiele cennych uwag. 3 listopada 2015 r. debatowali nad nim prezesi okręgowych rad aptekarskich. W uzasadnieniu projektu napisano: „Brak kompleksowego unormowania zasad i warunków wykonywania zawodu farmaceuty oraz rozproszenie szczątkowych regulacji w wielu ustawach (m.in.: w ustawie o izbach aptekarskich oraz ustawie prawo farmaceutyczne) uzasadniają uchwalenie przepisów, które nie tylko scalą dotychczas obowiązujące normy prawne dotyczące wykonywania zawodu farmaceuty w jedną ustawę, ale również uzupełnią katalog zasad wykonywania tego zawodu o zasady nie ujęte w istniejących aktach prawnych, a niezbędne do określenia uprawnień i obowiązków farmaceutów”.

W sprawozdaniu zjazdowym z prac NRA w latach 2012-2016 podkreślono, że projekt ten to „efekt kilkunastoletniej dyskusji na temat zasad wykonywania zawodu farmaceuty w nowych warunkach prawnych, organizacyjnych i ekonomicznych. Uwzględnia on dotychczasowy dorobek samorządu aptekarskiego, a przede wszystkim zawiera normy prawne uchwalone dzięki staraniom członków Naczelnej Rady Aptekarskiej poprzednich kadencji”.

Dr Marek Jędrzejczak wyjaśnia: „Podejmując prace nad projektem ustawy o zawodzie farmaceuty i izbach aptekarskich, przyjęliśmy założenie, że procedowanie dwóch odrębnych projektów ustaw, tzn. projektu nowej ustawy o zawodzie farmaceuty i projektu ustawy o zmianie ustawy o izbach aptekarskich łączyłoby się z koniecznością ponownego uchwalenie wielu przepisów, które już obowiązują. Taka sytuacja spowodowana byłaby potrzebą przeniesienia części przepisów z ustawy o izbach aptekarskich do ustawy o zawodzie farmaceuty. Oznaczałoby to konieczność ponownego bronienia instytucji opieki farmaceutycznej i wielu innych korzystnych rozwiązań, na przykład prawa do opiniowania przez radę aptekarską wniosku o udzielenie lub cofnięcie zezwolenia na prowadzenie apteki ogólnodostępnej. W istniejących warunkach, uwzględniając trudności, jakie samorząd aptekarski napotka w trakcie prac legislacyjnych, przyjęto strategię rozszerzenia zakresu przedmiotowego ustawy o izbach aptekarskich i zmiany tytułu ustawy na ustawę o zawodzie farmaceuty i izbach aptekarskich”.

Projekt ustawy (a także projekt zmian w ustawie z 6 stycznia 2006 r. prawo farmaceutyczne, dotyczących wprowadzenia do polskiego porządku prawnego zasady, że aptekę mogą prowadzić wyłącznie farmaceuci lub spółki kontrolowane przez farmaceutów) przedstawiony został przez przedstawicieli Naczelnej Izby Aptekarskiej na spotkaniu w Ministerstwie Zdrowia 3 grudnia 2015 r. oraz na specjalnym posiedzeniu senackiej Komisji Zdrowia 13 stycznia 2016 r. Ponaddwugodzinna debata poświęconym była tylko najważniejszymi sprawami polskiego aptekarstwa.

Obecnie prace nad projektem ustawy o zawodzie farmaceuty prowadzone są w Ministerstwie Zdrowia. 30 marca 2016 r. Minister Zdrowia wydał zarządzenie w sprawie powołania zespołu do spraw opracowania projektu ustawy o zawodzie farmaceuty (zarządzenie zmieniono 27 października 2017 r.). Przewodniczącym zespołu jest podsekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia Marcin Czech, a jego zastępcą dr hab. Agnieszka Zimmermann z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.

 

W lipcu 2018 r. pojawiło się oświadczenie Konwentu Dziekanów Wydziałów Farmaceutycznych dotyczące ustawy o zawodzie farmaceuty, w którym wskazano, że poza uporządkowaniem zasad wykonywania zawodu, powinna ona „doprowadzić do rozszerzenia uprawnień zawodowych w taki sposób, aby zgodnie z panującymi w krajach wysoko rozwiniętych standardami włączyć farmaceutę do systemu świadczeń opieki zdrowotnej”. „Jest to niezbędne dla samego systemu – efektywniejsze wykorzystanie potencjału zawodowego farmaceutów spowoduje powstanie oszczędności w budżecie kraju, co wyraźnie widać np. na modelu anglosaskim” – uważają dziekani. W stanowisku Konwentu podkreślono też, że „wymogiem bezwzględnym powinna być zasada, zgodnie z którą kierownikiem apteki może być tylko specjalista”.

Prace nad projektem, który w zasadzie był już gotowy w styczniu 2016 r., nadal trwają…

 

Eugeniusz Jarosik

Prawnik, publicysta, redaktor naczelny „Farmacji Wielkopolskiej”, wieloletni sekretarz redakcji i zastępca redaktora naczelnego tygodnika „Wprost”, były rzecznik prasowy Naczelnej Izby Aptekarskiej; dyrektor Biura WOIA w Poznaniu.

  • FitProfit

Proszę czekać... Proszę czekać...