Ostatnie posty
Szanowni Państwo,
w związku z pojawiającymi się zapytaniami i niejasnościami dotyczącymi obowiązującego od dnia 1 października 2025 r. systemu kaucyjnego, poniżej prezentujemy syntetyczną informacja na temat obowiązków jakie nałożone zostały na apteki ogólnodostępne i punkty apteczne.
I. Uwagi ogólne.
Zagadnienia związane z wprowadzeniem systemu kaucyjnego reguluje ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (Dz.U.2024.927 t.j.) – dalej Ustawa.
Wszystkie poniższe informacje/definicja wynikają z Ustawy, chyba, że inaczej wskazano.
System kaucyjny to system, w którym przy sprzedaży produktów w opakowaniach na napoje jednorazowego albo wielokrotnego użytku, o których mowa w załączniku nr 1a do Ustawy (wskazane poniżej w części II), będących napojami pobierana jest kaucja.
II. Opakowania objęte systemem kaucyjnym i wyłączenia.
System kaucyjny obejmuje opakowania na napoje jednorazowego albo wielokrotnego użytku, którymi są:
1) butelki jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje o pojemności do trzech litrów, włącznie z ich zakrętkami i wieczkami z tworzyw sztucznych, z wyłączeniem szklanych lub metalowych butelek na napoje, których zakrętki i wieczka są wykonane z tworzyw sztucznych;
2) puszki metalowe o pojemności do jednego litra;
3) butelki szklane wielokrotnego użytku o pojemności do półtora litra.
Ustawa definiuje pojęcia opakowania na napoje. Zgodnie z art. 8b Ustawy, opakowaniami na napoje są opakowania na płyn przeznaczony do bezpośredniego wypicia, bez konieczności poddania go obróbce, w szczególności na wodę, sok, nektar, mleko, jogurt i inny pitny produkt mleczny, napój alkoholowy, z wyłączeniem płynów będących produktami leczniczymi w rozumieniu ustawy z dnia 6 września 2001 r. - Prawo farmaceutyczne, wyrobami medycznymi w rozumieniu ustawy z dnia 7 kwietnia 2022 r. o wyrobach medycznych oraz żywnością specjalnego przeznaczenia medycznego w rozumieniu art. 2 lit. g rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 609/2013 z dnia 12 czerwca 2013 r. w sprawie żywności przeznaczonej dla niemowląt i małych dzieci oraz żywności specjalnego przeznaczenia medycznego i środków spożywczych zastępujących całodzienną dietę, do kontroli masy ciała oraz uchylającego dyrektywę Rady 92/52/EWG, dyrektywy Komisji 96/8/WE, 1999/21/WE, 2006/125/WE i 2006/141/WE, dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/39/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 41/2009 i (WE) nr 953/2009 (Dz. Urz. UE L 181 z 29.06.2013, str. 35, z późn. zm.).
Już z powyższego bezpośrednio wynika, że system kaucyjny nie dotyczy:
1) produktów leczniczych;
2) środków dietetycznych specjalnego przeznaczenia;
3) kosmetyków;
4) wyrobów medycznych.
Biorąc pod uwagę powyższe definicje i wyłączenia, apteki ogólnodostępne/punkty apteczne (apteki szpitalne nie – o czym poniżej), są zobowiązane do uczestniczenia w systemie kaucyjnym i realizacji obowiązków wskazanych w Ustawie (o czym również poniżej), o ile oferują (sprzedają) produkty będące napojami w:
1) butelce jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje do 3l. i puszce metalowej do 1l.;
2) butelce szklanej wielokrotnego użytku do 1,5l.
Z powyższego wynika, iż apteki objęte są systemem kaucyjnym o ile sprzedają standardowe napoje (nie produkty lecznicze, nie wyroby medyczne i żywność specjalną, które są wyłączone z systemu kaucyjnego) gotowe do natychmiastowego wypicia. Do tej kategorii zaliczyć należy suplementy, o ile są napojami przeznaczonymi do bezpośredniego wypicia i są sprzedawane w ww. opakowaniach.
Zalecamy Państwu sprawdzenie jakie produkty dostępne/sprzedawane w Waszych aptekach ogólnodostępnych/punktach aptecznych mieszczą się w ww. kategoriach napojów.
III. Obowiązki jakie mogą być nałożone na apteki ogólnodostępne/punkty apteczne.
Obowiązki nałożone na jednostki handlu hurtowego/detalicznego stanowią „odbicie” uprawnień i obowiązków jakie będą posiadać klienci. Podstawą systemu kaucyjnego jest, w odniesieniu do opakowań objętych tym systemem, konieczność pobierania kaucji przy sprzedaży napojów w tych opakowaniach oraz obowiązek odbierania od klientów (tutaj są wyjątki – patrz niżej) takich opakowań za zwrotem kaucji. Kaucja nie jest objęta VAT i nie jest prezentowana jako cena produktu – pobierana jest przy kasie.
W zakresie obowiązków podmiotów objętych systemem kaucyjnym rozróżniamy dwa ich rodzaje:
1) Przedsiębiorca prowadzący jednostkę handlu detalicznego lub hurtowego o powierzchni sprzedaży nie większej niż 200 m2;
2) Przedsiębiorca prowadzący jednostkę handlu detalicznego lub hurtowego o powierzchni sprzedaży powyżej 200 m2.
W miejscu tym należy wskazać, że ww. podział odnosi się do powierzchni sprzedaży, a nie ogólnej powierzchni jednostki handlu hurtowego/detalicznego (apteki/punktu aptecznego). Przez powierzchnię sprzedaży apteki/punktu aptecznego należy rozumieć jej ogólnodostępną część, w której prowadzona jest sprzedaż detaliczna (bez wliczania do niej powierzchni pomocniczej, do której zalicza się powierzchnie receptury, magazynów, pomieszczeń socjalnych, komunikacji, ekspozycji wystawowych itp.).
System kaucyjny, od strony podmiotowej (kto) w zakresie podmiotów prowadzących działalność handlową obejmuje tylko ww. podmioty, dlatego apteki szpitalne nie są objęte systemem kaucyjny – nie prowadzą sprzedaży detalicznej i hurtowej, i oczywiście nie sprzedają żadnych napojów, które nie byłby produktami leczniczymi/wyrobami medycznymi i środkami żywieniowymi specjalistycznego przeznaczenia.
Obowiązki wynikające z systemu kaucyjnego są następujące (w zależności od przynależności do jednej z ww. kategorii):
1. Przedsiębiorca prowadzący jednostkę handlu detalicznego lub hurtowego o powierzchni sprzedaży nie większej niż 200 m2 (czyli apteka ogólnodostępna/punkt apteczny o powierzchni sprzedaży nie większej niż 200 m2);
Jeśli użytkownikom końcowym (klientom, którzy nabywają je w celu spożycia przez siebie lub inne osoby, a nie dalszej sprzedaży) są oferowane produkty będące napojami w:
1) butelce jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje o do 3l. i puszce metalowej do 1l., podmiot taki (prowadzący aptekę ogólnodostępną/punkt apteczny) jest obowiązany do uczestniczenia w systemie kaucyjnym co najmniej w zakresie pobierania kaucji od klientów oraz może uczestniczyć w tym systemie w zakresie zwracania kaucji oraz zbierania pustych opakowań i odpadów opakowaniowych;
2) butelce szklanej wielokrotnego użytku do 1,5l. - podmiot taki (prowadzący aptekę ogólnodostępną/punkt apteczny) jest obowiązany do uczestniczenia w systemie kaucyjnym co najmniej w zakresie pobierania i zwracania kaucji oraz zbierania pustych opakowań;
3) informowania klientów o systemie kaucyjnym, w tym o możliwości zwrotu opakowań oraz pobranej kaucji,
4) prowadzenia ewidencji dotyczącej systemu kaucyjnego.
Ww. przedsiębiorca ww. obowiązki realizuje poprzez współpracę z co najmniej jednym podmiotem reprezentującym (specjalny podmiot zajmujący się systemem kaucyjnym zwany potocznie operatorem systemu kaucyjnego – patrz cześć IV poniżej). Za pośrednictwem tego podmiotu rozlicza się pobraną kaucję, a w przypadku obowiązku zwracania kaucji i zwracania butelek/puszek przekazuje mu te opakowania. Ww. przedsiębiorca jest obowiązany do zawarcia umowy z co najmniej jednym podmiotem reprezentującym, który się do niego zgłosił. To przedsiębiorca decyduje, z którym podmiotem reprezentującym zawrze umowę.
2. Przedsiębiorca prowadzący jednostkę handlu detalicznego lub hurtowego o powierzchni sprzedaży powyżej 200 m2 (czyli apteka ogólnodostępna/punkt apteczny o powierzchni sprzedaży większej niż 200 m2).
Jeśli użytkownikom końcowym (klientom, którzy nabywają je w celu spożycia przez siebie lub inne osoby, a nie dalszej sprzedaży) są oferowane produkty będące napojami w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym (wszystkie wskazane pkt 1 a i b powyżej), przedsiębiorca jest zobowiązany uczestniczyć w systemie kaucyjnym w zakresie co najmniej pobierania i zwracania kaucji oraz zbierania pustych opakowań i odpadów opakowaniowych.
Ww. przedsiębiorca ww. obowiązku realizuje również poprzez współpracę z co najmniej jednym podmiotem reprezentującym. Za pośrednictwem tego podmiotu rozlicza się pobraną kaucję i zwraca/przekazuje zebrane butelki/puszki.
Przedsiębiorca taki jest obowiązany do zawarcia umowy z każdym podmiotem reprezentującym, który się do niego zgłosi.
Z uwagi na to, że ww. obowiązki dotyczą podmiotów sprzedających do użytkowników końcowych (sami spożywają napoje), nie dotyczą one hurtowni farmaceutycznych jak i również aptek szpitalnych – o ile sprzedawałby jakieś napoje, które nie są produktami leczniczymi/wyrobami medycznymi/specjalnymi środkami żywieniowymi).
IV. Podmiot reprezentujący – operator systemu kaucyjnego.
Prowadzenie systemu kaucyjnego wymaga zezwolenia wydawanego przez Minister Klimatu i Środowiska. Dotychczas wydanych zostało siedem takich zezwoleń. Poniżej link do strony Ministerstwa Klimatu i Środowiska zawierającej aktualną listę operatorów systemu kaucyjnego: Operatorzy - Ministerstwo Klimatu i Środowiska - Portal Gov.pl
Podmiot reprezentujący/operator systemu kaucyjnego jest obowiązany do zawarcia ww. umów, z każdym przedsiębiorcą prowadzącym jednostkę handlu detalicznego lub hurtowego, który się do niego zgłosi.
W kontekście zawierania umowy z podmiotem reprezentującym należy zwrócić szczególna uwagę na:
1) terminy i sposób rozliczenia pobieranej kaucji, w tym oferowane przez operatora narzędzia do prowadzenia ewidencji opakowań/kaucji;
2) sposób odbioru opakowań, do zbierania których jest zobowiązany.
V. Obowiązki w zakresie prowadzenie ewidencji dotyczącej systemu kaucyjnego.
Apteki/punkty apteczne uczestniczące w systemie kaucyjnym są zobowiązane do prowadzenia ewidencji dotyczącej systemu kaucyjnego.
Zakres tych obowiązków i samej ewidencji uzależniony jest od zakresy obowiązków jakie na ten podmiot zostały nałożone.
Jeżeli apteka/punkt apteczny pobiera wyłącznie kaucję (nie zbiera opakowań), jest obowiązana do prowadzenia ewidencji, z podziałem na poszczególne lata, w postaci papierowej albo elektronicznej, w danym roku kalendarzowym, obejmującej liczbę nabytych i sprzedanych produktów będących napojami w opakowaniach na napoje objętych systemem kaucyjnym.
Jeżeli apteka/punkt apteczny pobiera kaucję oraz zbiera puste opakowania jest obowiązana do prowadzenia ewidencji, z podziałem na poszczególne lata, w postaci papierowej albo elektronicznej, obejmującej w danym roku kalendarzowym:
1) liczbę nabytych i sprzedanych produktów będących napojami w opakowaniach na napoje objętych systemem kaucyjnym;
2) liczbę zwróconych opakowań i odpadów opakowaniowych;
3) wysokość pobranych, zwróconych i niezwróconych kaucji.
Ww. ewidencja powinna być przechowywana przez 5 lat, licząc od pierwszego dnia roku kalendarzowego następującego po roku kalendarzowym, którego zawarte w ewidencji informacje dotyczą.
VI. Kary administracyjne.
Brak realizacji obowiązków wskazanych w Ustawie standardowo zagrożony jest administracyjną karą pieniężną nakładaną przez właściwego wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska.
1. Karze od 10 000 zł do 500 000 zł podlega:
1) Podmiot prowadzący aptekę/punkt apteczny o powierzchni sprzedaży nie większej niż 200 m2, w której użytkownikom końcowym są oferowane produkty będące napojami w opakowaniach na napoje objętych systemem kaucyjnym, który:
a) nie pobiera kaucji od butelek jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje o pojemności do trzech litrów oraz puszek metalowych o pojemności do jednego litra;
b) nie pobiera kaucji lub nie zwraca kaucji, lub nie zbiera pustych butelek szklanych wielokrotnego użytku o pojemności do półtora litra.
2) Podmiot prowadzący aptekę/punkt apteczny o powierzchni sprzedaży większej niż 200 m2, w której użytkownikom końcowym są oferowane produkty będące napojami w opakowaniach na napoje objętych systemem kaucyjnym, który nie pobiera lub nie zwraca kaucji, lub nie zbiera pustych opakowań objętych tym systemem.
2. Karze od 10 000 zł do 50 000 zł podlega:
1) Podmiot prowadzący aptekę/punkt apteczny (bez względu na powierzchnię), w której użytkownikom końcowym są oferowane produkty będące napojami w opakowaniach na napoje objętych systemem kaucyjnym, który nie zawarł umowy z co najmniej jednym podmiotem reprezentującym;
2) Podmiot prowadzący aptekę/punkt apteczny o powierzchni sprzedaży większej niż 200 m2, w której użytkownikom końcowym są oferowane produkty będące napojami w opakowaniach na napoje objętych systemem kaucyjnym, który nie zawarł umowy z każdym podmiotem reprezentującym, który się do niego zgłosił;
3) Podmiot prowadzący aptekę/punkt apteczny (bez względu na powierzchnię), w której użytkownikom końcowym są oferowane produkty będące napojami w opakowaniach na napoje objętych systemem kaucyjnym, który nie prowadzi ww. ewidencji lub prowadzi tę ewidencję niezgodnie ze stanem rzeczywistym lub nie przechowuje informacji zawartych w ewidencji przez 5 lat, licząc od pierwszego dnia roku kalendarzowego następującego po roku kalendarzowym, którego te informacje dotyczą.
3. Karze od 10 000 zł do 1 000 000 zł podlega podmiot prowadzący aptekę/punkt apteczny (bez względu na powierzchnię), w której użytkownikom końcowym są oferowane produkty będące napojami w opakowaniach na napoje objętych systemem kaucyjnym, który nie przechowuje umowy zawartej z podmiotem reprezentującym przez 5 lat, licząc od pierwszego dnia roku kalendarzowego następującego po roku kalendarzowym, w którym ta umowa przestała obowiązywać.
Z powyższego jednoznacznie widać, że przewidziane w Ustawie kary pieniężne stanowią lustrzane odbicie obowiązków nałożonych na podmioty prowadzące apteki/punkty apteczne, w których użytkownikom końcowym są oferowane produkty będące napojami w opakowaniach na napoje objętych systemem kaucyjnym.
r.pr. Łukasz Świderski